امروزه بازی تخته نرد از پارک‌ها و دورهمی ها و محفل های خصوصی افراد راه به کازینوهای حضوری خارج از کشور نیز برده و با محدودیت‌هایی که در کشور ما پیرامون بازی‌های کازینویی وجود دارد و همچنین محدودیت های ناشی از قرنطینه ها که گه‌گاه بر اثر گسترش بیماری‌های ویروسی همه کشورها را به خود دچار می‌کند، شاهد حضور فعال و چشم‌گیر تخته نرد در سایت‌های اینترنتی برگزار کنندۀ بازی‌های کازینویی و حتی اپلیکیشن‌های مخصوص بازی‌های کازینویی نیز هستیم.
جالب است بدانید که در بین تمامی بازی‌های کازینویی، تخته نرد از تاریخچه و پیشینه شگفت انگیزتری برخوردار است که در این مقاله بتادین می‌خواهد به تشریح تاریخچۀ تخته نرد و رویدادهای نهفته در ورای شکل‌گیری این بازی بپردازد. پس اگر برای شما نیز جالب است که بدانید تخته نرد مال کدام کشور است، تا پایان این پُست بتادین را همراهی کنید.
پیشینۀ تخته نرد
فهرست مطالب
پیشینۀ اصلی تخته نرد به منطقه خاورمیانه و تمدن‌های کهن آن از جمله تمدن ایران، مصر، روم و سومریان برمی‌گردد. در واقع هر یک از این تمدن ها دارای بازی و سرگرمی‌های زیادی برای خود بوده اند؛ اما تخته نرد که بقایای اولیه آن در شهر سوخته سیستان نیز کشف شده است، به ایرانیان نسبت داده می شود.
در واقع بنا به شواهد تاریخی می‌توان این گونه ادعا کرد که تخته نرد را نخستین بار اردشیر بنیان‌گذار سلسله ساسانیان (از سال 224 یا 226 میلادی تا سال 444 میلادی) معرفی کرد و از دربار خود وی بازی تخته نرد آغاز گردید. نام دیگر این بازی، نردشیر است که “نرد” در گویش پارسی به معنی چوب و کنده می باشد.
این بازی در همان زمان سلسلۀ ساسانیان به سایر نقاط آسیا از جمله هندوستان و از آنجا به چین رفت که در گویش چینی به آن shwa-liu (به معنی دو شش) گفته می شود. اما این که چطور بازی تخته نرد سر از هندوستان و چین درآورد، خود داستان جالب دیگری دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
تخته نرد؛ ریشه در خرد ایرانیان
هم‌زمان با پادشاهی انوشیروان در دربار ساسانیان، پادشاه هندوستان فردی به نام دیورسام بزرگ بود که همواره به خردمندی ایرانیان حسادت می‌کرد و به بهانه های گوناگون، سعی در پایین کشیدن و کم فروغ جلوه دادن خردمندی و دانایی ایرانیان داشت. لذا در یک اقدام نمادین و به منظور سنجش این خرد و دانایی ایرانیان و به کرسی نشاندن برتری خود، یک دست بازی شطرنج با مهره‌هایی از زمرد و یاقوت سرخ را به رسم هدیه به دربار ساسانیان فرستاد.
دیورسام یکی از وزرای دانا و زیرک خود به نام تخت ریتوس را نیز به همراه هدایای نفیس به دربار ایران فرستاد. دیورسام در نامه‌ای که به پادشاه ایران نوشته بود، چنین گفته بود که: “از آنجا که شما شاهنشاه بزرگ ایرانیان هستید و در دانایی و خردورزی شهرۀ آفاق می‌باشید، یا شیوه و روش بازی شطرنجی که برای شما فرستاده ایم را کشف و به ما باز گویید، و یا از این پس به دربار هندوستان باج و خراج بپردازید”. شاه ایران پس از خواندن نامه از تخت ریتوس چهل روز فرصت خواست. مهلت چهل روزۀ دربار ایران در حال به پایان رسیدن بود تا این که بزرگمهر که جوان‌ترین وزیر انوشیروان بود گفت:
“شطرنج شبیه یک میدان جنگ است که مهره ها در دو سوی این میدان با هم به نبرد می پردازند و یک از دو طرف که از خرد و دوراندیشی بالاتری برخوردار باشد، پیروز این میدان خواهد شد”.
بزرگمهر سپس رازهای بازی شطرنج، روش چیدمان مهره‌ها، حرکت مهره‌ها و قوانین حاکم بر بازی را که هفته‌ها صرف آن کرده بود افشا کرد.
پادشاه ایران انوشیروان نامدار به رسم پاداش ۱۲ هزار سکه به بزرگمهر اهدا کرد.
پس از آن بزرگمهر با تخت ریتوس به بازی شطرنج نشست. آن دو، سه بار با هم بازی کردند و بزرگمهر هر سه بار بر تخت ریتوس پیروز شد.
سپس بزرگمهر تخت ریتوس را به نزد خود فرا خواند و یک وسیله بازی دیگر را به وی عرضه کرد: تخته نرد
بزرگمهر از تخت ریتوس خواست تا راز بازی تخته نرد را به او بازگوید؛ که اگر موفق به انجام آن شود، دربار ایران باج‌گذار دربار هندوستان خواهد شد؛ و اگر نتواند دربار هند باید به دربار ایران باج بپردازند.
دیورسام نیز متقابلاً ۴۰ روز از بزرگمهر مهلت خواست. اما هیچ یک از درباریان هند موفق به کشف رمز بازی تخته نرد ایرانیان نشدند.
بدین ترتیب، راز سر به مُهر بازی تخته نرد ایرانیان باعث شد که شاه هندوستان باج‌گزار دربار ایران شود.
تخته نرد ایرانیان در کتاب‌های ادبی همچون تاریخ طبری، تاریخ سیستان و در بخش هایی از کتاب استاد بیرونی اشاره شده است. البته در زمینه باج‌گذار شدن دربار هندوستان به دربار ایران به خاطر ناتوانی در حل یک بازی، بزرگنمایی‌هایی شده است. اما صرف نظر از این بزرگنمایی تاریخی، در بی بدیل بودن بازی تخته نرد هیچ تردیدی نیست.
گروهی از تاریخ نویسان، در ایرانی بودن بازی تخته نرد تردیدهایی وارد کرده‌اند که حتی اگر بتوان به آنها اعتنا و اعتماد کرد، اما قوانین و باورهای نهفته در ورای بازی تخته نرد ثابت می‌کنند که این بازی جز در فرهنگ ایرانیان، در هیچ سرزمین دیگری قادر به نسج گرفتن نبوده است.
فلسفه تخت نرد
همان طور که می‌دانید ایرانیان کهن به آیین زرتشت باور داشتند. به همین دلیل در تخته نرد نیز شاهد عقاید و باورهای ژرفی از تفکرات زرتشتیان هستیم. به همین دلیل فلسفه و باورهای نهفته در تخته نرد از جذابیت و شگفتی‌های بسیار زیادی برخوردارند و در واقع علت رواج بسیار زیاد این بازی در بین جوامع را باید در همین فلسفه زیبا و عجین شده با فطرت انسانی و فرهنگ ایرانی برشمرد:
اینک بیایید به فلسفه هر یک از اعداد، اِلمان ها و سایر اجزای بازی تخته نرد بپردازیم:
- ۳۰ مهره : به نشانه سی شبانه روزی که در یک ماه داریم
- ۲۴ خانه: به نشانه ۲۴ ساعت هر شبانه روز
- ۴ قسمت زمین: به نشانه چهار فصل یک سال
- ۵ دست بازی: به نشانه پنج وقت نیایش در یک شبانه روز
- دو رنگ سیاه و سفید: به نشانه سیاهی شب و سفیدی روز
- ۱۲ خانه هر طرف زمین: به نشانه دوازده ماه یک سال
- کل زمین تخته نرد: به نشانه تمام کره زمین
- زمین بازی: به نشانه آسمان
- تاس بازی: به نشانه ستاره بخت و اقبال (تعیین کننده سرنوشت بازی)
- گردش تاس در زمین: به نشانه گردش روزها
- مهره های بازی: به نشانه انسان‌های روی زمین
- گردش مهره در زمین تخته نرد: سمبل سیر انسان و زندگی بر روی زمین
- برداشتن مهره در پایان بازی: به نشانه مرگ انسان
مفاهیم و نشانه های اعداد روی تاس تخته نرد
- عدد ۱ سمبل یگانگی پروردگار
- عدد ۲ نمادی از آسمان و زمین
- عدد ۳ به نشانه سه شعار زرتشتیان یعنی پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک
- عدد 4 به نشانۀ چهار عنصر اصلی سرچشمه زندگی بر روی کره خاکی که نزد زرتشتیان از تقدس و پاکی بالایی برخوردار بودند.
چرا که آنها اعتقاد داشتند پروردگار هنگامی که انسان، آسمان و زمین را با این چهار عنصر آفرید، بقیه نعمت‌های خود را مشتق از همین چهار عنصر قرار داد. بنابراین چهار عنصر باد، آب، خاک و آتش از احترام بالایی برخوردارند و هر یک جزئی از پروردگار به حساب می‌آیند. به طور مثال خوراکی‌های گیاهی همگی از وجود خاک و آب به وجود آمده‌اند و انسان بدون کمک آنها قادر به ادامه زندگی نخواهد بود. زرتشتیان و ادیان پیش از آنها مانند میترایی‌ها، مهری‌ها، وندائیان و ادیان دیگر، این چهار عنصر را به عنوان فرشته یا الهه برمی‌شمردند و معتقد بودند که این چهار عنصر به همراه چهار جهت اصلی یعنی شمال، جنوب، شرق و غرب، زیر نظر پروردگار خود به یاری بشر فرستاده شده‌اند.
- عدد ۵ به نشانه خورشید، ماه، ستاره، آتش و صاعقه، پنج نور مقدس که روشنی بخش نعمت‌های خداوند هستند. آنها اعتقاد داشتند که نور یکی از ارکان ادیان باستان بوده و خداوند در تمام ادیان کل نور دانسته شده است. همان گونه که زرتشتی‌ها رو به نور نیایش می‌کنند و مسلمانان معتقدند که خداوند نور تمام آسمان‌ها و زمین است. این اعتقاد به جنبۀ نورانیت خداوند و احاطه آن بر تمام نورهای آسمان‌ها و زمین، در کتب یهودیان و مسیحیان نیز قید شده است.
- عدد ۶ به نشانه شش روز آفرینش. ایرانیان باستان و ادیان یکتاپرست همواره بر این باور بوده و هستند که خداوند جهان را در شش مرحله و یا شش روز آفریده است و در هر روز به آفرینش یکی از اجزای کائنات خود پرداخته تا این که در روز هفتم به خلقت انسان و دمیدن روح خود در کالبد خاکی وی پرداخته است.
امروزه تخته نرد تبدیل به یک بازی سرگرم کننده و شرط بندی در تمامی جوامع شده است و در گوشه و کنار جهان چه به صورت حضوری و با قرار قبلی و چه به صورت آنلاین انجام می‌شود. امروزه کازینوهای بزرگ اروپایی و آمریکایی بازی تخته نرد یا همان Backgammon (به معنی بازی پشت – چون در پشت هر صفحۀ شطرنجی، صفحه مخصوص تخته نرد قرار داشت) را در صدر فهرست بازی‌های قابل ارائۀ خود قرار داده‌اند
سوالات متداول درباره الگوریتم بازی بوم
تمامی حقوق این سایت متعلق به بتادین می باشد و کپی برداری از محتوای سایت فقط بااطلاع رسانی قبلی مجاز می باشد.